Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – Akıllı telefonunu cebinde taşıyanlar geçtiğimiz salı günü Hizbullah üyelerinin yaşadıkları üzerine tıpkı sorunun cevabını aradılar. “Ya telefonumuz cebimizde patlarsa?” Çünkü Hizbullah üyesi 9 kişinin ömrünü yitirmesine sebep olan ‘çağrı cihazları’, 3 bin kişiyi de yaraladı. ‘Güvenli iletişim’ sağlamak için tercih edilen davet aygıtları 2000’lerin başından beri Hizbullah tarafından kullanılıyor. İşte tam da bu emelle Hizbullah’ın elinde bulunan ‘Gold Apollo Rugged Pager AR924’ tipi davet aygıtları 2024’ün 17 Eylül günü tıpkı anda patlayarak, büyük bir güvenlik zafiyetini ortaya koydu. 17 Eylül akşamı Lübnan’da gerçekleşen davet aygıtı saldırısına dün bir yenisi daha eklendi. Lübnan’ın çeşitli bölgelerinde telsiz aygıtları patlatıldı. ‘Öldüren’ davet aygıtlarının ne olduğundan saldırların nasıl yapıldığına kadar tüm soruların karşılığını Siber Güvenlik Uzmanı Osman Demircan, ‘yerli üretim’ ve ‘ASELSAN’ ayrıntısıyla Milliyet.com.tr’ye açıkladı.
‘SİNYALLE HEPSİNİN BİREBİR ANDA PATLATILMASI ÜTOPİK DEĞİL’
Takvimler 17 Eylül 2024’ü gösterdiğinde, 7 Ekim 2023’te İsrail ve Filistin ortasında başlayan savaşın yıl dönümüne aydan kısa mühlet kalmıştı. Lübnan ve Suriye’deki Hizbullah üyelerinin davet aygıtları da tam da bugün İsrail’in amacındaydı. Yaklaşık 30 dakikalık kısa bir müddet içinde, davet aygıtlarının arka arda patlamasıyla 9 kişi hayatını kaybetti. Birçok Hizbullah üyesi 2 bin 800 kişi de bu aygıtların yakınında ve hatta cebinde bulunuyor olması nedeniyle yaralandı. Hizbullah milletvekili Ali Ammar’ın oğlunun da hayatını kaybedenler ortasında olduğu, İran’ın Lübnan Büyükelçisi Mucteba Amani’nin ise atakta bir gözünü kaybettiği öğrenildi. Hizbullah’tan üst seviye bir kaynaksa Hizbullah lideri Hasan Nasrallah’ın çağrı aygıtının patlamalarda ziyan görmediğini söz etti. Yani davet aygıtlarının patlaması her kısımdan insanı etkilemişti. Sonraki gün ise bu sefer İsrail’in amacı telsiz aygıtları oldu, Lübnan’dan yeniden patlama sesleri yükseldi. Siber Güvenlik Uzmanı Osman Demircan, bahse ait yaptığı açıklamada şu sözleri söyledi:
“Bunlar davet aygıtı ve tercih ediliyor olmasının nedeni, İsrail’in akıllı aygıtları dinlenmesine karşı daha vasıfsız aygıtlar kullanmak. Biz bunlara teknik olarak ‘aptal’ aygıtlar diyoruz. Eski teknolojiye sahip aygıtların kullanılıyor olması çok mantıklı olabiliyor. Bunlar haberleşme için kullanılıyor, bizim bugün iletileşme uygulamalarıyla yaptığımızı bu aygıtlar üzerinden yapıyorlar. Yalnızca ‘text’ yani yazılı bildiriler gidiyor. Bunun takip edilemeyeceği düşünülüyor, bu yüzden kullanılıyor. 1992-1994 tarihlerinde Türkiye’de de bu aygıtlardan kullanılıyordu, bilhassa doktorlar ve devlet büyükleri tercih ediyordu. Burada yapılan en büyük kusur, bu aygıtların izlenemeyecek olması fikri. Aygıtların teknolojisinin çok eski olması, güvenlik zafiyetine çok açık olması demek. Yapısal olarak bunlar, UHF ve VHF radyo dalgalarını kullanabiliyor yahut temel bir baz istasyonuyla da çalışabiliyor. Bu aygıtların içine bir düzenek eklenirse, radyo yayınları manipüle edilerek aygıtlara gönderilen sinyalle hepsinin tıpkı anda patlıyor olması da bu durumda hiç ütopik değil.”
Walkie-talkie ya da el telsizi diye de anılan portatif telsizler üzere olan davet aygıtları, II. Dünya Savaşı esnasında geliştirilmiş, savaş sonrasında sivil alanlarda da kullanılmaya başlanmıştı. Tipik bir ‘walkie-talkie’nin imgesi haricî bir anteni bulunması dışında bir cep telefonunu andırıyordu. Bu aygıtlar ilerleyen yıllarda günümüzde de kullanılan ve çok eski teknolojiye sahip olan davet aygıtlarına dönüştü. Davet aygıtı yahut pager, alfanümerik yahut sesli bildirileri alan ve görüntüleyen kablosuz bir irtibat aygıtıdır. İletiler, davet ağı aracılığıyla kendisine gönderilir. Davet aygıtına posta göndermek için operatörün telefonunu çevirmek, abonenin numarasını yahut ismini vermek ve iletisi dikte etmek gerekiyor. İlk telefon davet sisteminin patenti ise 1949 yılında Alfred J. Gross tarafından alınmıştı. Dünyada birinci davet aygıtı Motorola tarafından 1956’da piyasaya sürüldü.
YA CEBİMİZDEKİ TELEFONLAR DA PATLARSA?
Lübnan’da yaşananlar gündeme ‘bomba’ üzere niyet uzmanlar bu durumun neden kaynaklandığı konusunda tahlil ve açıklamalar yaptı. Çağrı aygıtlarının patlamasına neden olabilecek pek çok ihtimal değerlendirilirken, kimileri akıllara ‘Dünya üzerinde kullanılan 7.7 milyar telefon da patlar mı?’ sorusunu da getirdi. Pekala sahiden gün içinde ceplerde, çantada, yatarken yastık altında ve hayatın her anında bulunan telefonlar da ‘bomba’ üzere patlar mı?
Osman Demircan mevzuyu, “Bu saldırıyı farklı kılan hibrit bir akın olması yani donanımsal olarak yer hazırlanıp yazılımsal ekleme yapılarak aygıtların patlatılması. Bunun üzere bir şeyle daha evvel hiç karşılaşılmadı. Bu aygıtların içine bomba yerleştirilmesiyle ilgili farklı şeyle konuşuluyor. Pilin içine yerleştirilen bombanın, uzaktan tetiklenip aygıtın ısınması sağlanarak patlatılmış olabileceği konuşuluyor. Bence bu düşük bir mümkünlük. Bu aygıtların pil sistemlerine patlama düzeneğinden evvelden eklenmiş ve yanlışsız vakitte patlatmak için bekletiliyor olması mümkün. Burada tedarik zinciri değerli, üretici firma hatalı olmayabilir. Eser üretilince fabrikadan çıkıyor, muhakkak ülkelerden yol kat ederek sahibine ulaşıyor. Bu etapta en süratli ve kolay değişiklik sağlanacak yer, aygıtın pili. Yani bu aygıtların pilleri değiştirilip patlamaya hazır hale getirilmiş olabilir” diye kıymetlendirdi. Hizbullah’a yakın kaynaklar el telsizleri ile davet aygıtlarının 5 ay evvel satın alındığını tabir etmişti.
HEDİYE GÖNDERİLEN TELEFON DAHA EVVEL DE ÖLDÜRDÜ
Çağrı aygıtlarının patlaması ve pek çok kişinin yaralanmasıyla sonuçlanan olayların akabinde Güvenlik ve Terör Uzmanı Coşkun Başbuğ dün CNN Türk ekranlarında, yaşananların bir ‘milat’ olduğunu vurgulayarak taarruzun perde gerisini anlattı. Başbuğ, “Yaşanan bir milattı. Bundan bu türlü bu ve benzeri taarruzlara karşı önlemler alınacak. Bildiri, ses yahut titreşimle ulaştırılıyor. Birinci çıktıklarında, pantolon cebine ya da kemere takılıyordu. Bu aygıtlar bildirinin geldiği, yani iletisi alan aygıtlar. Yeni bildiri yazma bahtı yok. Bu türlü bir aygıt da çok kullanışlı olmadığından yerini cep telefonuna bırakmıştı. Lakin teknoloji ilerledikçe güvenlik zafiyeti ortaya çıkıyor. Telefonlar şu an en güvenilmez aygıtlar. Hizbullah da bunu gördüğü için davet aygıtını seçti” diye konuştu. Sözlerinin devamında ise aygıtların tedarik sürecinden, misal bir hücumun kurbanı olan Yahya Ayyaş’tan bahsetti.
“Bu patlayan aygıtları da İran üzerinden tedarik etti. Bizim aldığımız bilgilere nazaran Fransa’da, Amerikalı şirket tarafından üretilmişti. Toplam 6 bin sipariş, İran tarafından verilmişti. 3 bini kendi kullanımında, 3 bini Lübnan’a gönderildi. 5 ila 6 aydan beri de bu aygıtların kullanıldığı kestirim ediliyor. Yaralanan kişi sayısına bakıldığında sayılar örtüşüyor. 180’i ağır, 2 bin 800 yaralı vardı, 9 kişi de hayatını kaybetmişti. Aygıtlar, 100 bin üyesi olan yapıda yalnızca önder dediğimiz ‘beyin takımı’ takımlarında kullanılıyor. Yaralanmalar da bu noktada. Sonradan bir müdahaleyle patlayıcı yerleştirildiğini düşünmüyorum. En baştan beri bir istihbari faaliyet olabilir, üretim safhasında yapılmış olabilir. İşgal rejimi istihbaratına kan kusturan ‘mühendis’ lakaplı Filistinli Yahya Ayyaş da kendisine armağan edilen bir telefonun patlamasıyla hayatını kaybetmişti.”
‘KENDİNİZ ÜRETİRSENİZ HİÇBİR TEHLİKESİ YOK’
Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdülkadir Uraloğlu, saldırıdan sonra yaptığı açıklamada Türkiye’de bu çeşit aygıtların neredeyse hiç kullanılmadığına değinmişti. Lakin yaşananlardan 6 gün önce, Baykar Yönetim Kurulu Lideri ve Baş Teknoloji Sorumlusu Selçuk Bayraktar’ın yaptığı bir açıklamayla yine gündeme geldi. Bayraktar konuşmasında, “Yörünge transfer aracı inşa ediyoruz, global konumlama sistemini oluşturacak alçak yörünge uydu ekibi fırlatıyoruz. Bu yıl birinci uydumuz fırlatılacaktı, fırlatma ertelendi. 2 uydu inşa ettik, 100 uydu olacak. Global konumlama sistemleri saatlerin, telefonların içine kadar giriyor. Kendi sistemimizin olması egemenliğimiz açısından çok değerli. Bunlar insansız hava araçlarından elde ettiğimiz gelirlerle yapıyoruz” ifadelerini kullanmıştı. Yani ülkeler için en inançlı sistem kendi ürettikleriydi. Osman Demircan da bu noktada ASELSAN’ın değerini vurgulayarak açıklamalarını şöyle sonlandırdı:
“Telefonları biz geliştiriyor olsak hiçbir tehlike olmayacaktı. Burada en kıymetli husus teknolojiyi kimin geliştirdiği. Biz bu taarruzla yerli teknolojinin ne kadar değerli olduğunu gördük. Bizim telefonlarımızda da bu türlü bir risk var. Lakin bu risk akıllı aygıtların tamamında var. Yaşanan çok maksatlı bir hücumdu, bir kesim hedeflenerek bu hücum geliştirildi. Vatandaşların bu bahiste endişelenmesine gerek yok. ‘Cep telefonlarımız patlar mı?’ diye çok merak ediliyor. Telefona yanlış donanım takarsanız zati patlıyor. Bir telefon patlarsa da fizikî olarak biraz yanma dışında pek ziyan vermediğini gördük. Şu an için endişelenecek bir şey yok. Bugün tüm dünyaya ders oldu. Devletler ve kolluk tarafından kullanılan tüm aygıtların denetimleri, nereden satın alındığı, tedarik zinciri ülkelerin gündeminde. Bu hücum, ‘Biz tek bir düğmeye basarız, tüm dünyaya ziyan veririz’ bildirisiydi. Biz ASELSAN’ın ne kadar değerli olduğunu bu olayla görmüş olduk. Bilhassa telsiz irtibatında yerli üretim kullanılıyor. Polisin kullandığı sistemler pek inançlı, kolluk kuvvetlerinin kendi iç haberleşmesinde kullanıldıkları da pek inançlı.”