Mert İnan / İSTANBUL – Bir vakitler “taşı toprağı altın” denen İstanbul, her geçen gün daha da yaşanamaz bir kent haline geliyor. Yıllar içinde oluşan nüfus yoğunluğu ve yapılaşmanın neden olduğu İstanbul’daki yıkım süreci The Economist mecmuasının “Yaşanabilir Kentler 2022” raporuna da yansıdı. Sıhhat hizmetleri, cürüm oranları, geçim kaideleri, altyapı, yeşil alan ve trafik yoğunluğu üzere kriterin dikkate alınarak hazırlanan listede, 38 Avrupa kenti ortasında İstanbul son sırada yer aldı. Tıpkı listenin birinci sırasında Viyana aldı, bu kenti Kopenhag ve Zürih izledi. Artan kira fiyatları, memur, emekli ve dar gelirlinin kaçmak için fırsat kolladığı İstanbul’un son hız çöküşe gittiğini söyleyen uzmanlar, mevcut nüfus yükünün azaltılmaması durumunda megakentteki ömrün sürdürülemez noktaya geleceği ikazında bulundu.
‘Çöküşe gidiyor’
İTÜ Meteoroloji ve Afet İdare Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mikdat Kadıoğlu, İstanbul nüfusunun hudut bedellerinin çok üzerinde olduğunu vurgularken, şu tespitlerde bulundu:
“Şehrin nüfusu, kayıt dışı mülteciler, turistler ve iş gayeli gelenlerle 20 milyonu geçmiş durumda. Böylesi bir nüfusa ne toprak ne hava ne de su yetebilir. İstanbul çöküşe hakikat gidiyor. Araba sayısına rağmen yollar yetersiz kalıyor. Bilakis göç olmadan yaşanan kaos ve ıstırapların giderilmesi imkânsız. Sarsıntıda 50 bin binanın yıkılması öngörülüyor. Muhtemel büyük sarsıntıda ortaya çıkacak kaotik durumu düşünmek bile istemiyorum. Anadolu’da yeni cazibe merkezleri oluşturulmalı. İstanbul büyüdükçe kendi kendini yok eden bir canavara dönüştü. Bu kent bu nüfus ve yapılaşmayı kaldırmıyor. İstanbul obezite ötesi bir kent haline geldi. Kalp krizine ramak kalmış durumda. Kent büyüyor lakin kalkınmıyor. Bilakis göç olmazsa kısa vakit sonra İstanbul’a bakıp Allah rahmet eylesin diyeceğiz.”
‘Ucu olmayan şehir’
Şehir Plancısı Erhan Demirdizen, gelişmiş ülkelerin metropollerinde olmayan bir yığılmanın olduğunu belirtirken, bu durumu “ucu olmayan kent sendromu” yahut “kabına sığmayan şehir” olarak tanımlandığını söyledi. “Aslında nüfus artışı ve çarpık yapılaşma serüveni 50 yıl önceye dayanan bir sürecin sonucu” diyen Demirdizen, şunları dedi:
“Farklı kent ve bölgelerde çekim merkezleri yaratılmadığı, İstanbul’un nüfusu azalmadığı sürece afetlerde kaos yaşamaya, trafikte zahmet çekmeye devam edeceğiz. Kentin nüfusu kendi içinde 10 yılda yüzde 15 artmış durumda. Lakin gelen kaçaklar, sistemsiz göçmenler bu sayının iki katı. 10 yılda neredeyse yüzde 50’ye varan nüfus artışı karşısında bir kentin düşmesi, çöküşe sürüklenmesi kadar doğal ne olabilir? Böylesi nüfusu artan öbür bir Avrupa kenti yok.”
‘Nefes alamayacağız’
Mimarlar Odası İstanbul Şube Lideri Esin Köymen ise denetimsiz nüfus artışı ve yapılaşmanın kırsal bölgeler yerine büyükşehirlere göçü özendiren siyasetlerin sonucu olduğunu söyledi. “Kent nüfusu artmaya devam ederse kısa vakit sonra adeta nefes alamaz, su bulamaz duruma geleceğiz” diyen Köymen, şu tespitlerde bulundu:
“İstanbul’un kaynakları kendine yetmediği üzere etraf kentleri sömüren bir megapol durumda. Mümkün büyük zelzelede içinden çıkılamaz kaotik imajlara şahit olmamak için nüfusun azaltılmasına yönelik projeler hayata geçirilmeli. 2009 yılındaki etraf tertibi planlarında birtakım eşiklerin aşıldığı vurgulanmıştı. Kentin kuzeye gerçek asla büyümemesi gerektiğinin altı çizilmişti. İstanbul’un elde kalan son bakir alanları Kuzey Ormanları. Kentin nefes alması için bu alanların korunması kaide.”
‘Su ile imtihanı sürüyor’
İklim Değişikliği ve Su Kaynakları Çalıştayı’nda konuşan İstanbul Valisi Ali Yerlikaya, İstanbul’un tarih boyunca su konusunda gakirlik çektiğini, su kaynaklarının korunması gerektiğini belirterek, ”İstanbul’un su ile imtihanı artarak devam ediyor” dedi. Su Siyasetleri Derneği Lideri Dursun Yıldız, kentin artan nüfus nedeniyle su gereksinimini karşılayamaz durumda olduğuna dikkat çekerek şunları dedi: “İstanbul’un su toplama havzaları imara açıldığı için yağışlar toprağa karışamıyor. Melen’den gelen su da 5 milyon bireye yetecek seviyede. Nüfus artışı bu türlü sürerse 10 yılda İstanbul’da önemli bir su krizi yaşanabilir.”
Her gün 2 milyon araç yolda
Kilometrekareye 3049 kişinin düştüğü İstanbul’un sıkıntılarının başında ulaşım ve trafik geliyor. Kentte trafiğe kayıtlı 4 milyon 200 binden fazla araç bulunuyor. Her 1000 şahsa 200 araba düşerken, arabalardaki ortalama doluluk oranı 1.7 olarak tespit edilmiş durumda. Kent genelinde şahsi araca erişim oranı yüzde 40, toplu taşımaya ihtiyaç duyanların oran ise yüzde 60 düzeyinde. Olağan vakitte günde 2 milyon araç yollara çıkıyor. İstanbul’da ayrıyeten, 17 bin 395 adet ticari taksi bulunurken, 900 bireye ortalama 1 taksi düşüyor. Afet Uzmanı Doç. Dr. Kubilay Kaptan kent hayatına kaosun hakim olduğunu belirterek, “İstanbullu tarifini kaybetmişken ve bir kentleşme mümkün değilken bunun üzerine yabancı bir kitle eklendi. Kent içi göçlerin sonucunda kent hayatındaki kaos katlandı. Atık suyunun yüzde 35’i halihazırda derelere, denize boca ediliyor. Bu kent artık kurtarılamaz yalnızca günü kurtarırız. Birkaç yıla kalmaz Yeni Delhi’ye emsal çöplük ve pislik yığınlarını görebiliriz. İstanbul geri döndürülemez sürece girildi. Artık yalnızca İstanbul değil Marmara Denizi de can çekişiyor. Afet planlarımız maalesef kâğıt üzerinde kalıyor. İstanbul her türlü risk ve afete açık bir kent durumunda” dedi.