Para piyasalarında Fed’in temmuzda yüzde 80 ihtimalle 75 baz puan faiz artıracağı fiyatlanırken, eylül toplantısında bankanın yüzde 51 ihtimalle 50 baz puan ve yüzde 40 ihtimalle 75 baz puanlık faiz artışı yapılacağı öngörülüyor.
Eski Hazine Müsteşarı ve Ekonomist Dr. Mahfi Eğilmez, şahsî blogunda mevzuya ait “ABD ve Avrupa’da da faiz enflasyondan düşük” başlığıyla bir yazı yayımladı.
Eğilmez’in yazısı şu biçimde…
“Amerikalılar da Avrupalılar da kendi paraları dışında bir parayı yatırım aracı olarak kullanmak muhtaçlığı duymuyorlar. Zira dünyadaki en pahalı (geçerlilik anlamında) paralara sahipler. O nedenle bankada mevduat olarak kendi paralarını tutuyorlar ve ölçü olarak hiçbir süreçlerinde öbür bir parayı kullanma muhtaçlığı duymuyorlar. Hasebiyle onların enflasyonuyla paralarının dış pahası ortasındaki münasebet yüksek değil. Onlardaki enflasyon daha çok para arzının yükselmesinin yarattığı talep artışından ve güç ve emtia fiyatlarında milletlerarası fiyatların yükselişinin maliyetlerde yarattığı artıştan kaynaklanıyor.O nedenle faizi düşük tutabiliyorlar. Onların faizi düşük tutmasının paralarının dış bedeline tesiri sonlu kalıyor. Zira dediğimiz üzere paraları her yerde genel kabul görüyor.
‘ABD VE AVRUPA FAİZİ ARTIRIRSA NE OLUR?’
İnsanlar tasarrufu artırır, harcamalarını azaltırlar. Bu durumda talep kaynaklı enflasyon geriler ancak kredi kullanımı kıymetleneceği için yatırımlar ve hasebiyle büyüme de düşer.
ABD ve Avrupa, büyümenin düşüp ekonomilerinin resesyona girmemesi için faizi düşük tutarak enflasyonun bir müddet yüksek gitmesine razı oluyorlar. Büyük olasılıkla bir mühlet sonra Ukrayna savaşının sona ereceğini ve güç fiyatlarının düşeceğini, tedarik zincirinin onarılacağını ve emtia fiyatlarının olağana döneceğini o vakit da enflasyonun düşeceğini umuyorlar.
‘DIŞ BORÇLARIMIZI ÖDEMEK İÇİN DOLAR VE EURO BULMAMIZ GEREKİYOR’
Bizim paramız TL. TL, rezerv para değil yani bizde ve çok sonlu kimi dış ilgilerde alış veriş aracı olarak kullanılabilse de çoklukla dış ödemelerde ödeme aracı fonksiyonu göremiyor.
Biz, bastığımız TL ile iç borçlarımızı ödesek de dış borçlarımızı TL ile ödeyemiyoruz, alacaklılar dolar ya da Euro istiyor. O vakit dış borçlarımızı ödemek için dolar ve Euro bulmamız gerekiyor. O denli olunca bu paralara talep artıyor ve TL paha kaybederken kurlar yükseliyor.
Aynı biçimde petrol, doğalgaz, altın, buğday üzere malları dışarıdan alırken satıcıları bu malları TL ile satmadıklarından yeniden dolar bulmamız gerekiyor. Bu ithalat için dolar aradığımızda kur yeniden yükseliyor.
TL, daima iç ve dış bedel kaybeden bir para olduğu için tasarruf sahipleri, kıymetini koruyabilmek için paralarını dolar yahut Euro’ya çevirerek saklamayı tercih ediyorlar. Yani aslında birer para olan dolar ve Euro, bizde yatırım aracı fonksiyonu görüyor. Ayrıyeten birçok süreç dolar temel alınarak yapılıyor. İşin en tuhaf yanı devlet de bastığı paraya yani TL’ye sahip çıkacak yerde köprü, otoyol vb. geçiş fiyatlarını ve mevduat faizini de kur muhafazalı mevduat ismi altında başta dolar olmak üzere yabancı paralara endeksliyor. Bütün bunlar dolara olan talebi artırıyor ve kur yükselirken TL kıymet kaybediyor.
TL, bu halde yabancı paralara karşı bedel kaybettikçe ithalatımız kıymetleniyor.
Özetle söylememiz gerekirse ABD ve Avrupa’nın faizi artırması enflasyonla yani paralarının iç kıymetinin düşüşüyle uğraş için, bizim faizi artırmamız öncelikle kuru tutmakla ve sonra enflasyonla gayret için gerekli. Her ikisinde de faiz artırımı büyümeden fedakârlıkla sonuçlanır. Bizde faiz artık sırf enflasyonla değil daima yükselerek enflasyonu besleyen kurla çabanın bir aracı haline gelmiş durumdadır.“