Betül Topaklı / Milliyet.com.tr – Önce müzikçi Metin Arolat, sahnede kalbinin durmasıyla 52 yaşında hayatını kaybetti. Akabinde Avrupa Yakası’nda canlandırdığı Kubilay karakteriyle tanınan tiyatrocu Vural Çelik, konutunda kalp krizi geçirerek 51 yaşında vefat etti. Son olarak ‘Ezel’ ve ‘Acı Hayat’ üzere projelerdeki rolleriyle tanınan oyuncu Tekin Temel, kalp krizi nedeniyle 56 yaşında yaşama veda etti. Son vakitlerde sanat dünyasından ünlü isimlerin yanı sıra pek çok kişinin genç yaşlarda hayatını kaybetmesi genç yaşta kalp krizlerinin neden bu derece sık duyulduğuna yönelik bir tartışma başlattı. Birtakım bireyler bu mevzuyla ilgili gerilimli hayat kaideleri ve makûs beslenme üzere ögelerden bahsederken, kimileri da Kovid-19 aşılarını sorumlu tuttu. Yaşanan bu tartışma da Sıhhat Bakanlığı’nı bu hususta bir açıklama yapmayı yöneltti. Gençlerde kalp krizi vefatlarıyla ilgili savlara bilimsel cevap veren Bakanlık, resmi dataların kelam konusu bu artışı desteklemediğini duyurdu.
“Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yayımlanan mevt ve vefat nedeni istatistikleri temel alınarak yapılan değerlendirmeye nazaran, 15-24, 25-34 ve 35-44 yaş kümelerinde 2011-2023 yılları ortasında Akut Miyokard Enfarktüsü (kalp krizi) nedeniyle vefat oranlarında besbelli bir değişiklik olmadığı tespit edildi. Bilhassa 45-54 yaş kümesinde 2020-2021 yıllarında hafif bir artış gözlemlendiği belirtilirken, bu artışın 2017 yılı ve öncesindeki düzeylerden daha düşük olduğu tabir edildi. Ayrıyeten, 2022 ve 2023 yıllarında ise bu yaş kümesinde kalp krizine bağlı ölümlerin son 10 yılın en düşük düzeyine gerilediği kaydedildi.” – T.C. Sıhhat Bakanlığı
‘BİLİMSEL DATALAR TEMEL ALINMALI’
Genç yaş kümelerinde kalp krizine bağlı ölümlerle ilgili resmi datalara dayanmayan spekülatif paylaşımlara prestij edilmemesi gerektiğine dikkat çeken Sağlık Bakanlığı, “Vatandaşlarımızın güvenilir ve doğrulanmış bilgileri resmi kaynaklardan takip etmesi kıymet arz ediyor. Toplum sıhhatine yönelik hassas bahislerde bilimsel bilgilere dayalı değerlendirmelerin temel alınması gerekiyor” açıklamasını yaptı. Sağlık Bakanlığı, resmi verilerin gençlerde kalp krizi ölümü artışını desteklemediğini söylüyor. Pekala, alanda çalışan kardiyologlar bu mevzuda ne diyor, tezleri nasıl yorumluyor?
‘ÖLÜMLER ARTMADI LAKİN HASTALIKLAR ERKEN YAŞA İNDİ’
Kardiyoloji Uzmanı Dr. Ayhan Atakan: Son vakitlerde kardiyoloji polikliniklerinde daha genç yaşta hastalarla karşılaşmaktayız. 45 yaş altı kümesi hastalar eskisine nazaran daha sık denetimlere gelmekle birlikte, en küçük kuşkuda de tarafımıza başvuruyor. Genel olarak bu hasta kümesinde, “Benim yaşlarımda Kovid-19 yani aşılardan sonra kalp krizleri daha sık görülmeye başladı” telaşının yaygın olduğunu söyleyebiliriz.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), tarafından yayınlanan vefat ve vefat nedeni istatistiklerinde gençlerde kalp krizine bağlı vefat nedenlerinde artış olmadığı görülmüş. Sayılara bakıldığında 15-44 yaş aralığında 2011 yılından itibaren günümüze kadar müddette kalp krizine bağlı mevt olaylarında istatistiksel olarak manalı artış görülmüyor. Gerçekten mevt oranları artmamış olabilir lakin tıpkı yaş kümesinde 15-20 sene önceye nazaran kalp hastalıkları gelişmesi, kalp krizi geçirme oranı açısından bir istatistik sunulmamış. Çünkü gelişmiş ülkelerde olduğu üzere ülkemizde de sıhhat hizmetine ulaşmanın kolaylaşması/yaygınlaşması nedeniyle kalp krizi sonucu ani vefat oranları istatistiksel olarak düşüyor. Yaşlılığa bağlı vefatlar, kanser ile bağlı ölümlerin sıklığı artıyor. Son 20 yılda akut kalp krizi geçiren hastalardaki tedavi yaklaşımı son derece değişti. Gençlerde kalp krizi yaşlıların kalp krizine nazaran çok daha ölümcül olduğu göz önüne alındığında, kalp krizi geçiren genç bir hastaya süratli ve faal bir tedavinin vefat oranlarını faal bir biçimde düşüreceği aşikardır. Ülkemizde de bu tedaviye erişme mühleti, son 20 yılda kardiyolog ve koroneranjiyografi yapılan merkez sayısı artırılarak kıymetli ölçüde azaltıldı.
Klinikte çalışan ve hasta bakan bir kardiyolog olarak gözlemimim, 45 yaş altında 20 sene öncesine nazaran kalp hastalıkları/kalp krizi geçirme sıklığının arttığı tarafındadır. Fakat mevt oranları bahsettiğim gelişmelerden ötürü azalmıştır. Tütün eserlerindeki kullanımın küçük yaşlardan itibaren hâlâ çok yaygın olması, obezitenin küçük yaşlarda artık daha sık görülmesi, obeziteyle birlikte kolesterol, tansiyon yüksekliğinin ve şeker hastalığının çok daha erken yaşlarda başlaması kalp hastalıklarının erkenden gelişmesini tetikliyor. TÜİK’in yayınladığı 15-45 yaş aralığındaki yaş kümesinde son yıllarda kalp krizine bağlı ölümlerde artış olmadığı istatistiğinin yanında, tekrar tıpkı yıllarda bu yaş kümesinde gelişen kalp krizi sıklığının kıyaslandığı bir çalışma yapılması durumunda farklı bir sonuç çıkacağını ve kalp krizi sıklığının besbelli olarak arttığının görüleceğini gözlemlerime dayanarak düşünüyorum. Bu türlü bir istatistiğin yayımlanması çok değerli. Çünkü varsayım ettiğimiz üzere bir artış kelam konusu ise bunun nedenleri araştırılmalı ve bu nedenlere yönelik toplum sıhhatini düzeltecek önlemler alınmalı.
‘GENÇ YAŞTA STENT TAKTIĞIMIZ HASTALAR DA VAR, TEHLİKE BAŞKA’
Kardiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Ertuğrul Okuyan: Sağlık Bakanlığı’nın açıkladığı vefat bilgileri, bizim de hastanelerimizdeki kardiyoloji servislerinde gördüğümüz bulgularla örtüşüyor. Yani biz de bu türlü olduğunu düşünüyoruz. Farkındalık arttığı için şu anda daha fazla ses getiriyor. Günümüzde toplumsal medya çok fazla kişi tarafından kullanılıyor. Birbiriyle çok fazla irtibat ve etkileşim içinde olan beşerler, medyayı da takip ediyor. Örneğin, bir iş yerinde 40’lı yaşlardaki bir kişi kalp krizi geçirdiği vakit herkes bunu duyuyor. Bu durumdan huzursuz olanlar çabucak hastanelere gidip “Acaba bende de olur mu?” diye kendilerini denetim ettiriyor. Yaşanan bu durum iş yerinde ikinci bir bireyde de olursa bu daha fazla büyüyor. Son yıllarda geçirdiğimiz Kovid pandemisi, daha sonraki aşılama süreçleri de insanların aklında, “Acaba kalp krizleri aşıdan ötürü mı yahut pandemiden ötürü mı tetiklendi?” üzere de bir algı oluşturdu. Buna bağlı olarak bu çeşit spekülasyonlar dağ üzere büyüdü.
Birinci kardiyoloji ihtisasıma 1997 yılında başladım. O yıldan bugüne kadar çok büyük kurumlarda, hasta sayısının çok yüksek olduğu hastanelerde vazife yaptım. Bizim için aslında gelen hastaların yaş profillerinde çok fazla bir değişiklik olmadı. Gençler o vakitlerde da vardı, artık de var. Günümüzde teşhis ve tedavi metotlarına ve tabibe ulaşmak çok daha kolay. Nüfusun artışına bağlı olarak hadise sayısı da artabilir. Yalnızca kalp krizi ölümlerden bahsetmiyorum. Kalp damar sistemi için risk faktörlerinin hepsi arttı. Zira sigara tüketimi arttı. Genç popülasyon kendisine âlâ bakmıyor, obezitede artış yaşanıyor. Hareketsiz ömrün yanı sıra gerilim kat sayısı arttı. Beşerler kendilerine yeterli bakmadıkları, gerekli denetimleri yaptırmadıkları, gerekli tedbirleri almadıkları, hastalığı önlemeye yönelik stratejileri uygulamadıkları vakit bu oranların artması aslında kaçınılmaz. Ancak kalp krizi nedenli ölümlerde “Geçmiş yıllara nazaran 2-3 kat artış var” demek rasyonel değil. Öncelikle şunun farkında olmamız lazım. Şu an kalp damar sistemi hastalıkları dünyada tüm ölümlerin ana nedeni. Eskiden yaşlılık hastalığı olarak bilinirdi fakat artık genç popülasyonda da kalp damar sistemi hastalıkları var. Bizim genç olup da stent taktığımız, işte damarında önemli rahatsızlık tespit edip bypass’a yönlendirdiğimiz yahut ilaç tedavisiyle takip ettiğimiz birçok hasta var.
‘KALP KRİZİNDEN PATIR PATIR GİDİYOR DİYE FEVERAN ETMEK YANLIŞSIZ DEĞİL’
Kalp damar sistemi hastalıkları önlenebilir hastalıklar ortasında yer alıyor. Yani kolay hareketlerle; kilo denetimi, sigarayı bırakma, daha sistemli ve gerilimden uzak bir hayat şekli, beslenme alışkanlıklarının güzelleştirilmesi, antrenman yapılması zati birçok şeyi engelliyor. Gençler, “Bana bir şey olmaz, ben hastalığa yakalanmam, kalp krizi geçirmem” dememeli. Herkes geçirebilir fakat bu durum önlenebilir. “Gençler kalp krizinden ölüyor, gidiyor. Patır patır dökülüyor” diye feveran etmek hakikat değil. Zira bu hakikat bir bilgi de değil. Gençlerin içerisinde risk kümelerinin belirlenmesi, gençlerin de riskli bir ömür stilinden uzaklaşması gerektiğini âlâ öne çıkartmak lazım.
İletişim çağındayız. Maalesef toplumsal medyada, internet ortamında da çok bilgi kirliliği var. Kalp damar sistemi hastalıklarını önlemek için kimisi farklı kürler öneriyor, kimisi hiçbir bilimsel temele dayanmayan farklı prosedürler sunuyor. Fakat objektif yani bilimsel ispata dayalı bilgilerle hareket etmek gerekiyor. Aslında ülkemiz şu an sıhhat alanında son derece âlâ bir durumda, Sağlık Bakanlığı da bu konuda çok önemli efor gösteriyor. Sağlık Bakanlığı’nın, sıhhat otoritelerinin, emniyetli üniversitelerin, bilim dünyasının görüşlerine hürmet duymak, onları takip etmek zorundayız.