T24 Haber Merkezi
CHP, TBMM İliç Maden Kazasını Araştırma Komisyonuna “tespit ve görüşlerini” içeren raporunu sundu. Raporda, şirketin “222 milyon TL vergi borcunu silindiği”, “maden alanında bugüne kadar birçok iş kazası yaşanmasına karşın bir kısmının kamuoyundan gizlendiği” gibi çarpıcı tespitlere yer verildi. Liç alanına oksitli cevheri getirip yığan Kartaltepe Madencilik isminde ikinci bir şirket daha olduğuna dikkat çekilen raporda, entegre tesisinin ünitelerini farklı projeler halinde göstererek ÇED’e başka ayrı müracaatta bulunulduğu, “Entegre Tesisler için tek ÇED süreci işletilir” kuralı ihlal edilerek “hile” yapıldığı kaydedildi.
Erzincan İliç’te Anagold Madencilik A.Ş’ye ilişkin Çöpler kompleks madeninde 13 Şubat 2024’te yığın liç alanının kaymasıyla bir arada 9 emekçi hayatını kaybetmişti. CHP, TBMM İliç Maden Kazasını Araştırma Komitesi çalışmaları kapsamında hazırladığı raporunu, CHP Zonguldak Milletvekili Deniz Yavuzyılmaz’ın imzasıyla sundu.
Raporda, Etraf Tesir Kıymetlendirme (ÇED) Raporu’nda onay imzası verdiği gerekçesiyle İliç Altın Madeni’ndeki faciadan birinci dereceden sorumlu olarak Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum gösterildi. Kurum’un komitede dinlenilmek istendiği halde gelmediği ve görüş belirtmediğine dikkat çekildi. Türk Tabipleri Birliği’nin (TTB) yanı sıra, bahse ait uzmanların kurula çağrılmadığı da hatırlatıldı.
Maden Kanunu ve ilgili başka mevzuatlarda 2004 yılı ve sonrasında yapılan değişikliklerle “son 20 yılda madencilik dalının özel şirketlere terk edildiği, Maden Tetkik Arama (MTA) üzere kamu kurumlarının konumlarının daraltıldığı ve maden kanunun 2001 yılından bugüne kadar 27 kere değiştirildiğine” işaret edildi.
“Yöre halkı ekonomik açıdan maden işletmesine bağımlı hale getirilmiştir”
Kamuda iken özelleştirilen maden tesislerinin, bulunduğu coğrafyalarda “büyük göç dalgaları” oluştuğu, İliç’teki sosyolojik değişime ait, “Öncesinde tarım ve hayvancılık üzerine kurulu olan geçim araçlarına süreç içerisinde uzaklaştırılan/yabancılaştırılan yurttaşlar, ekonomik açıdan maden işletmesine bağımlı hale getirilmiştir. Yöre halkı madencilik kesimini ve madencilik kesimine bağlı yan dallarda çalışmak zorunda bırakılmıştır” tespitine yer verildi.
“Maden şirketleri, kentin en büyük destekçisi imajı çizerek denetimsizliği örgütledi”
Maden şirketinin bulunduğu bölgede “belediyeler, üniversiteler, spor kulüpleri, dini inanç merkezleri, üzere kurum ve kuruluşlar ile asfaltlama-parke taşı döşeme üzere bir grup kentsel altyapı hizmetlerine yönelik sponsorluk alakaları kurarak” kentin en büyük destekçisi manzarası çizdiği kaydedildi. Buna nazaran; “sosyal onay ya da istek temini” olarak da kabul edilen bu atılımlarla maden şirketinin kendisine meşruiyet sağlamaya çalıştığı ve “denetimsizliği örgütlediğine” dikkat çekildi.
Raporda, maden şirketlerinin yurttaşların hak arama hürriyetini kullanmasını engellemek için “hibe kontratları imzalattığı ve yatırımın selahiyeti için lobicilik faaliyetleri yürüterek gerektiğinde misyonlu hakim yahut savcı değişiklikleri de dahil olmak üzere siyasi baskılar kurduğunu” işaret edilirken, İliç’te de emsal durumların yaşandığına dair örnekler verildi. Birebir vakitte, “kapatma yahut toplu işten çıkarma kozlarını kullanan firmaların kamu makamları ve iktidar partilerinden vergi indirimi, sigorta teşviki üzere birçok kazanımı sağlamaya” çalıştığı ileri sürüldü.
Raporda, lokal toplulukların ya da sivil toplum örgütlerinin maden yatırımlarına karşı yürüttüğü demokratik gayretlerin ise “kalkınma tersliği üzere nitelendirmelerle kriminalize edildiği” vurgulandı.
Türkiye’de bu vakte kadar yaşanan maden kazası örneklerine de yer verilen raporda, madencilik faaliyetlerinin su-hava-toprak kirliliği ile birlikte ekolojik yapıya ziyan verdiğine de dikkat çekildi.
Erzincan’ın İliç İlçesinde Çöpler Kompleks Madeni işletmesi olarak faaliyet gösteren altın maden tesisinin sahibi Anagold Madencilik’in yüzde 80’i Amerika ve Kanada borsalarında süreç gören milletlerarası bir şirket olan SSR Mining’e ilişkin olduğu, yüzde 20 payının ise Çalık Holdinge bağlı şirketlere olmasına karşın, komiteye sunulan bilgi notlarında “Çalık Kümenin operasyonel yetkiye sahip olmadığını sav ettiği” bilgisine yer verildi.
“Şirketin 222 milyon TL vergi borcu silindi”
Raporda, “21 Haziran 2022 tarihinde yığın liç alanına ilişkin boru sınırının patlaması sonrasında 16 milyon 440 bin TL idari para cezası verilmiş olsa da şirketin 7 milyon 218 bin dolar fiyatındaki aktüel kurla yaklaşık 222 milyon TL vergi borcunu silindiği tespitinde” bulunuldu.
“Bakanlıklar bugüne kadar verilen hiçbir ÇED raporunda ‘olumsuz görüş’ bildirmedi”
Anagold Madencilik Şirketi’ne verilen ÇED raporlarına bakıldığında 5 Bakanlığın ”hiçbir olumsuz görüş bildirmediği” bugüne kadar maden ocağında 35 mevzuata karşıtlık tespit edilmesine karşın verilen idari para cezalarının da caydırıcılıktan uzak olduğu, bunun yanında su havzalarının müdafaa altına alınmadığı ve madenden sızan kimyasalların yeraltı suyuna karışma riskinin devam ettiği belirtildi.
“Liç yığınları potansiyel çevresel kirlenme kaynaklarıdır”
Komisyon görüşmelerine davet edilen hiçbir bakanlığın facia ile ilgili sorumluluk almadığına dikkat çekilen raporda, şu değerlendirmede bulunuldu:
“Altın madenlerinde oluşan yüksek ölçülerdeki toprak, atık kaya ve liç yığınları potansiyel çevresel kirlenme kaynaklarıdır ve etrafa yayılabilir. Bu alanlarla bağlı toksik unsurlar siyanür, siyanür-metal kompleksleri, ağır metaller ve asit kaya drenajı ile ortaya çıkabilen hususlar içerebilir. Bu toksik hususlar maden işletme sırasında ve maden kapatıldıktan sonra yeraltı suyu, yüzey suyu, toprak ve hava kalitesini bozabilir. Bu ağır metallerin birçoğu teneffüs sistemi, kalp, damar, böbrekten, kanserojen üzere sıhhat meselesine neden olmaktadır.”
“İliç’te insan sıhhatine ilişkin uzun vadeli bir izlem çalışması yapılmalı”
Facianın akabinde İliç Cumhuriyet Başsavcılığı’nın 25 Mayıs 2024 tarihli uzman raporunda “su ve toprak kirliliğinin olduğu. Alınan numunelerde civa düzeyinin yüksek olduğuna” dair tespiti hatırlatılarak, “İliç özelinde, en az iki yıl çevresel ölçümlerin ve bu iki yıl içerisinde de insan sıhhatiyle ilgili parametrelerin birinci etapta izlenmesi ve buradan elde edilecek bilgilere nazaran tahminen daha sonrasında uzun periyodik bir izlem çalışması yapılması gereklidir” denildi.
“Şirket, Türkiye’de yaptığı üretim sayesinde 403 milyon doları ödemedi”
Maden alanında bugüne kadar birçok iş kazası yaşanmasına karşın bir kısmının kamuoyundan gizlendiği tabir edildi. Şirketin Türkiye’den aldığı “yatırım teşvikleri ve makine teçhizat için vergi indirimi” aldığı belirtilerek, raporda şu tabirlere yer verildi:
“Teçhizat alımı yapıldığı periyotta KDV oranı yüzde 18 olmasına karşın bu firmadan yüzde 0’a yakın KDV alınmıştır. Ülkemizde efektif vergi yükü yüzde 6,38 civarındadır. Bu açıdan baktığımızda, bu firma ülkemizde yürüttüğü faaliyetleri Kanada’da yahut Amerika’da yürütseydi yüzde 11,25 oranında efektif vergi ödeyecekti. Çöpler Madeni’nde yapmış olduğu üretimi Kanada’da yapmış olsa vergi ve devlet hissesi olarak 403 milyon dolar daha fazla para ödeyecekti. Türkiye’de yaptığı üretim sayesinde 403 milyon doları ödemedi.”
“Örtülü kazanç”
Raporda, şirketin elde ettiği gelirlerin transferiyle ilgili sorun olduğu söz edilerek, “SSR, yurt dışındaki firmaları ile faturalaşmaları sonucunda kâr transferleri yapmaktadır. Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından örtülü kazanç, örtülü sermaye ve kar transferleri mevzuları hakkında gerekli incelemelerin yapılması büyük değer arz etmektedir” denildi.
ÇED sürecinde “hile” yapıldığına ait tespitte bulunulan raporda, liç alanına oksitli cevheri getirip yığan Kartaltepe Madencilik isminde ikinci bir şirket daha olduğuna dikkat çekildi. Entegre tesisinin ünitelerini farklı projeler halinde göstererek ÇED’e farklı ayrı başvuruda bulunulduğu buna nazaran; “Entegre Tesisler için tek ÇED süreci işletilir” kuralı ihlal edildiğine işaret edildi.
Raporda, “Anagold Şirketi’nin 2. kapasite artışı için hazırladığı 2021 tarihli sonuncu ÇED raporuna nazaran, hali hazırda 58 milyon ton olan yığın liç tesisi kapasitesinin faz 5 ve faz 6 inşasıyla birlikte 27,3 milyon ton ek kapasite sağlanarak toplam 85,3 milyon tona çıkarılması planlandığı, lakin ek kapasite sağlanabilmesi için inşa edilmesi gereken Faz 5 ve Faz 6 denilen kısımları inşa edildiği tespit edildi. Raporda, ”Buna nazaran; firma, 2021 tarihli son ÇED raporuna muhalif olarak facianın başladığı Faz 4B’yi inşa ederek üretime açmıştır” denildi.
Öte yandan, İliç Araştırma Komite hazırladığı raporu ekim ayı içerisinde Meclis Başkanlığı’na sunacak. (ANKA)
|
Erzincan İliç’teki Çöpler Altın Madeni’nde toprak kayması Erzincan’ın İliç ilçesinde Anagold şirketine ilişkin Çöpler Altın Madeni’nin bulunduğu geniş bir alanda, 13 Şubat saat 14.28’te toprak kayması meydana geldi. Yaklaşık 10 milyon metreküp toprak, 200 metrelik yamaçtan süratle aşağı doğru aktı. İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, söz konusu toprağın 800 metre hareket ettiğini belirtti. En az 9 emekçi bu kayan toprağın altında kaldı. İhbarı üzerine bölgeye Erzincan Jandarma, AFAD ve sıhhat takımları yönlendirildi. Fırat Nehri’ne gerçek kayan devasa toprak yığınının, siyanür ve sülfürik asit ile yıkanmış gereçlerden oluştuğuna yönelik açıklamalar yapıldı. Şirketin, tüm itirazlara rağmen Murat Kurum’un Etraf Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı olduğu dönemde kapasite artırımına gittiği ve maden hakkında “ÇED raporuna gerek yok” kararı verildiği ortaya çıktı.
TIKLAYIN – Erzincan’da Çöpler Altın Madeni’nde toprak kayması: “Arka tarafta da kayma var; her vardiyada 400 emekçi çalışıyor” TIKLAYIN – İliç’te göçüğe giden yol: Siyanür sızdırdı, ruhsatı iptal edilmedi; vergi borçları silindi, parasını katladı TIKLAYIN – İliç maden faciasında sözler ortaya çıktı: Göçük altında kalan emekçilerin bulunduğu konteynerin olduğu yere “güvenli alan” denilmiş TIKLAYIN – Anagold Madencilik’in Türkiye Müdürü: Çatlak fotoğrafları olaydan iki saat evvel gönderilmiş, fakat üç gün sonra gördüm; projelerin denetlenip denetlenmediğini bilmiyorum! Çöpler Madeni’ndeki “kapasite artırımı izni” Murat Kurum’un bakanlığı döneminde verilmiş! TIKLAYIN – Yerlikaya: Cevherin konumlandırıldığı yığın liç alanında kayan kütlenin hacmi 10 milyon metreküp, 9 personelimiz bu kütlenin altında kaldı TIKLAYIN – TTB’den Çöpler Altın Madeni hakkında açıklama: Siyanür sızıntısı ile gündeme gelen madenin ruhsatı iptal edilmediği üzere, kâr hırsıyla kapasitesinin artırılması faciaya davetiye çıkardı TIKLAYIN – TMMOB Metalurji ve Malzeme Mühendisleri Odası Başkanı Türkkolu: “Göçük altında kalan madenciler, resmi sayının 5 katı” ‘Siyanür sızıntısını’ Meclis’te taşıyan Yeneroğlu etap evre anlattı: İliç felaketi nasıl bağıra bağıra geldi? TIKLAYIN – Geçmişte İliç Altın Madeni’ne soruşturma açan Cihaner: Kuruluşundan beri şaibeli; bir siyasiyi kendisine ortak ederek işlerinin ‘yolunda gitmesini’ sağladı
TIKLAYIN – Anagold Madencilik’in Türkiye Müdürü: Çatlak fotoğrafları olaydan iki saat evvel gönderilmiş, lakin üç gün sonra gördüm; projelerin denetlenip denetlenmediğini bilmiyorum!
TIKLAYIN – Erzincan İliç’teki toprak kaymasına ilişkin yeni imaj ortaya çıktı
TIKLAYIN – AFAD, 2023’te bakanlığı İliç’te heyelana karşı uyarmış
TIKLAYIN – İliç faciasında uzman raporu çıktı: Kontrol yapılmamış, dokuz emekçiyi yutan çatlaklar umursanmamış; Genel Müdür ‘kusursuz’, mühendisler ‘kusurlu’ bulundu
TIKLAYIN – İliç’te 3 ay öncesinde hareketlilik tespit edilmiş: “Anagold’un altın maden alanına Kartaltepe Madencilik oksitli cevherini yığmış, söylemediniz!”
TIKLAYIN – İliç’teki liç yığınının sorumluluğunu Bakanlıklar reddetti: Misyonumuz değil
TIKLAYIN – TBMM Araştırma Komitesi İliç’te madene girdi: Kapasite üzeri üretim kuşkuları artıyor
TIKLAYIN – Akademisyenler İliç Komitesi’nde: Madenlerdeki kitle hareketleri habersiz gelmez, jeoradar dataları var; dünyanın en büyük 2’nci kazası!
|