Tüm dünyada ve Türkiye’de her yıl ilginin arttığı atçılık kesimi, ekonomik potansiyelinin yanı sıra sahip olduğu toplumsal ve kültürel pahalarla de dikkat çekiyor. Yerli at ırklarının korunması ve geliştirilmesi, kültürel mirasın sürdürülmesi noktasında desteklenen kesimde; yatırım, ticaret ve turizm alanları öne çıkıyor. Direkt 50 bin kişinin istihdam edildiği varsayım edilen alanda, son yıllarda at yarışı etkinliklerinin sayısında da kayda bedel bir artış yaşanıyor. 2024’te toplam 766 koşunun planlandığı kesimde, Türkiye Jokey Kulübü de hem safkan hem de yerli atların iştirak gösterdiği çeşitli yarışlar düzenleyerek bu alandaki rekabeti artırıyor. Bilhassa İstanbul, Ankara ve İzmir üzere büyük kentlerdeki hipodromlar, yarış severler için değerli birer buluşma noktası. Bölüm temsilcilerinin paylaştığı bilgilere nazaran, yıllık at yarışı ciro büyüklüğünün yaklaşık 50-60 milyar TL olduğu iddia ediliyor.
YÜZ MİLYARLARCA DOLARLIK PAZAR
Dünya genelinde ise at yarışı ve bahis bölümünün ciro büyüklüğünün yüz milyarlarca dolara ulaştığı söz ediliyor. Türkiye’nin dünya pazarındaki hissesi bu büyük pastanın yüzde teğin altında kalıyor. Türkiye, at yarışı kesimi açısından dünya pazarında gelişmekte olan bir ülke olarak değerlendirilse de pazar büyüklüğü ve ciro manasında ABD, İngiltere, Japonya ve Fransa üzere ülkelerin hayli gerisinde kalıyor. Lakin dal temsilcilerine nazaran çevrimiçi bahis ve yeni yatırımlarla birlikte Türkiye’de dal süratle gelişme potansiyeli taşıyor.
YILLIK MASRAF 60 BİN LİRA
Türkiye’de toplamda kayıtlı at sayısının 10.000’in üzerinde olduğu tabir ediliyor. Yaklaşık olarak 7-8 bin civarında koşan kayıtlı safkan at bulunduğu ülkemizde, bölüm temsilcilerinden edindiğimiz bilgilere nazaran her yıl yaklaşık 3.500-4.000 yeni tay doğuyor ve yarış pistlerine kazandırılıyor. Kesim temsilcilerinin verdiği bilgiye nazaran kayıtlı at sahibi sayısının ise 5-6 bin kişi ortasında değiştiği Türkiye’de, bu sayı dünya genelindeki büyük at yarışı ülkelerine kıyasla nispeten gelişime ve artışa açık. Türkiye dalda birebir vakitte ithalat yapıyor. Yılda 200 ila 250 atın ithal edildiği belirtiliyor. Atlar yüklü olarak İngiltere, İrlanda, Amerika’dan getirtiliyor.
Öte yandan, 2024 yılı için bir atın bakımı ve tüm masrafları ortalama 40-60 bin lira ortasında değişiyor. Her sene enflasyon ve piyasa şartlarında bu oran zamlanıyor.
SEKTÖRE HER YIL 500 YATIRIMCI KATILIYOR
Hipodrom.com Genel Müdürü Ersin Erdem’e göre son yıllarda Türkiye’de at yarışı ve atçılık bölümüne ilgi artarak devam ediyor. Fazilet, bunun gerisindeki sebepleri çevrimiçi bahislerin artışı, at yarışı etkinliklerinin daha geniş kitlelere ulaşması ve toplumsal medya platformları aracılığıyla atçılığa yönelik farkındalığın yükselmesine bağlıyor. Dala en çok ilgiyi yerli yatırımcıların gösterdiğini anlatan Ersin Fazilet, “Son yıllarda Türkiye’de atçılık dalına her yıl ortalama 300-500 ortasında yeni yatırımcı katılıyor. Yeni yatırımcılar, çoğunlukla yerli at sahiplerinden oluşuyor ve bu yatırımcılar bölüme girdiklerinde damızlık ve yarış atı alımları yapıyorlar. Yerli at sahipleri, antrenörler ve jokeyler, kesimi büyüten ana unsurlar” diyor. Yabancı yatırımcıların ilgisine yönelikte açıklamalarda bulunan Fazilet, “Özellikle damızlık at ithalatı ve büyük yarışlara iştirak mevzularında vakit zaman artış gösterse de Türkiye pazarında yabancı yatırımcı sayısı sonlu Yabancı ilginin düşük olmasında, bölümün daha çok lokal dinamiklerle büyümesi ve rekabetçi memleketler arası piyasaların bulunması etkili” yorumunu yaptı.
ATLARIN BEDELİ MİLYONLARI BULUYOR
Sektör kaynaklarından edindiğimiz bilgiye nazaran alanda bir atın bedeli, soyuna bağlı olarak değerli ölçüde değişiyor. Ünlü ve şampiyon yarış atlarının yavruları çoklukla çok yüksek kıymetlere sahip. Bir atın yarış mesleğindeki muvaffakiyetleri da onun değerini direkt etkiliyor. Öte yandan ödüllü yarışlarda birinci gelmiş atlar, gelecekte damızlık olarak kullanılmak üzere yüksek fiyatlara satılabiliyor. Bu tıp atların piyasa kıymeti milyonlarca TL yahut daha fazla sayıları buluyor. Genç, sağlıklı ve potansiyeli olan atlar daha çıkarlı. Yarış mesleğinin doruğundaki atlar ise en yüksek kıymete sahip. Cinsiyet noktasında da erkek atlar damızlık aygır olarak yüksek kar potansiyeli taşırken, dişi atlar da damızlık olarak kullanıldıklarında değerli.
ATLAR NASIL PARA KAZANDIRIYOR
YARIŞ KARLARI: At sahipleri, atlarının katıldığı yarışlardan kazandıkları para ödülleriyle gelir elde ediyorlar. Yarışlardan kazanılan mükafatlar, atın koştuğu yarışın itibarına nazaran değişiklik gösteriyor. Örneğin, Türkiye’de Gazi Koşusu bu sene 13.500.000 TL ödül verdi.
DAMIZLIK GELİRİ (AŞIM ÜCRETİ): Başarılı bir yarış mesleğine sahip olan erkek atlar, damızlık aygır olarak kullanılıyor. Aşım fiyatı ismi verilen bu fiyat, aygırın soyuna ve başarılarına nazaran belirleniyor. Başarılı bir aygır, her aşımda yüksek fiyat alarak değerli gelir sağlayabiliyor. Birebir halde, dişi atlar da damızlık kısrak olarak değerlendirilebiliyor.
AT SATIŞLARI: Atlar, yarış atı ya da damızlık olarak satışa çıkarıldığında kıymetli gelir elde edilebiliyor. Bilhassa şampiyon atların yavruları (taylar), açık artırmalarda yüksek fiyatlara alıcı buluyor.
PRİMLER: Türkiye’de at yetiştiricilerine ve sahiplerine yönelik çeşitli primler bulunuyor. İkramiye kazanan her atın yetiştiricisi de % 25 oranında prim alıyor.
‘CİROLAR KATLANACAK’
Hipodrom.com Genel Müdürü Ersin Erdem’e göre çevrimiçi bahis platformlarının kullanımının artmaya devam etmesi bekleniyor. Fazilet, kısa vadede Türkiye’de çevrimiçi bahis siteleri üzerinden at yarışlarına ilginin daha da yükseleceği, bunun da bölümün ciro artışına katkı sağlayacağını savunuyor. Atçılığın geliştirilmesi için devlet takviyelerinin ve teşviklerin devam edeceğinin öngörüldüğüne de dikkat çeken Fazilet, bilhassa yerli üretim ve damızlık teşviklerinin kısa vadede bölüme ivme kazandırabileceğine işaret etti. Türkiye’nin yarış altyapısının gelişmesi ve milletlerarası yarışlara konut sahipliği yapmasının da yabancı yatırımcıların ilgisini çekebileceğini belirten Fazilet, “Orta vadede, bilhassa itibarlı yarışların artması ve milletlerarası platformlarda daha fazla tanıtım yapılması bu süreci hızlandırabilir” yorumunu yaptı.
YILDA 7 DEFA AÇIK ARTIRMA YAPIYOR
Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü (TİGEM), Çiftlikat-ı Hümayun ismi altında Osmanlının kuruluşundan beri yetiştiriciliğe Bursa/Karacabey, Malatya/Sultansuyu ve Eskişehir/Anadolu İşletmelerinde toplam bin 364 baş safkan ile devam ediyor. TİGEM’de yetiştirilen atlardan birinci sınıf koşu tayları yılda 4 sefer Karacabey İşletmesi’nde, seçkin taylar ise yılda 3 sefer İstanbul Veliefendi Hipodromu’nda düzenlenen açık artırmalarla satılıyor. Kurum, sperma satışı da yapıyor. 2023’te 275 baş safkan Arap koşu ve seçkin tay satışlarından 103 milyon TL gelir elde ederek satış rekoru kıran TİGEM, bu yıl da muvaffakiyetini sürdürmeyi hedefliyor.
DÜNYADA ATÇILIK BÖLÜMÜ DENİLİNCE AKLA GELENLER
ABD VE İNGİLTERE: ABD, hem at yarışı hem de bahis açısından dünyanın en büyük pazarlarından biri olarak öne çıkıyor. Bilhassa Kentucky Derby ve Breeders’ Cup üzere büyük etkinlikler dünya çapında ilgi görüyor. İngiltere ise, itibarlı Royal Ascot üzere yarışlarla ve esaslı bahis kültürüyle küresel bir güç olma özelliği taşıyor. Ciro ve yatırımcı sayısı açısından bu ülkeler, Türkiye’ye nazaran çok daha büyük bir pazara sahip.
JAPONYA: Japonya, dünya at yarışında en büyük pazarlardan biri olarak dikkat çekiyor. Yıllık cirosu 20 milyar doların üzerinde ve yalnızca mahallî değil, memleketler arası yarışlara da mesken sahipliği yapıyor.
FRANSA VE AVUSTRALYA: Fransa’da Paris-Turf ve Prix de l’Arc de Triomphe üzere büyük yarışlar yapılırken, Avustralya’da Melbourne Cup dünya çapında ilgi çeken etkinliklerden bir oburu.